مقدمه

مطالعات کنونی بیان‌ می‌کنند که در جمعیت عمومی، شیوع TBI 12 تا16.7% در مردان و 8.5% در زنان است. هم‌چنین آسیب‌های پراکندۀ مغزی به نسبت آسیب‌های کانونی ( مانند آفازیا) شایع‌تر بوده و به همین دلیل ارزیابی اختصاصی عصب‌روان‌شناختی موردنیاز است. مطالعات پیشین نشان‌داده اند 36 تا 54% بیماران دارای TBI متوسط تا شدید مشکلات چندجانبۀ جنسی را گزارش می‌دهند، شامل دفعات فعالیت جنسی، میل/سائق کاهش یافته برای فعالیت جنسی، کاهش برانگیختگی، دشواری در دستیابی به ارگاسم، کاهش عزت‌نفس، مشکلات بین فردی ( مشکل در مبادلۀ نیازها و هیجانات، کاهش توجه به نیازهای شریک)، نشانه‌های افسردگی ( آپاتی 42%، تحریک‌پذیری 37%، دیسفوریا/خلق افسرده 29%، عدم بازداری 28%، مشکلات خوردن 27% و آژیتیشن 24%)، مشکلات با تصویر بدنی (22%) و رفتار جنسی نامناسب (9%). هم‌چنین ادبیات پژوهشی بیان می‌کند که، پس از TBI افراد به سکس علاقۀ کمتری دارند. کروتر و همکاران دریافتند که بیش‌از 58% بیماران سکس را به همان اندازۀ قبل از آسیب مهم می دانند.

شیوع نقص عملکرد جنسی در بیماران با TBI

ما دریافتیم که مطالعات شیوع SD در بیماران TBI بسیار ناقص‌اند و  بسیاری از آن‌ها اطلاعات روشنی را ارائه نمی‌دهند. سیمپسون و همکاران دریافتند که 9% بیماران ( 507 بزرگسال) رفتارهای نامناسب جنسی دارند ( صحبت‌های نامناسب جنسی در58%، نوازش غیرجنسی در26%، عورت‌نمایی در 9%، نوازش جنسی در 3.5%). مطالعات چند پایگاهی نیز نشان‌دادند که مشکل اصلی برانگیختگی جنسی است، به‌طوراختصاصی، داونینگ و همکاران در نمونه‌ای 865 نفری از بزرگسالان با TBI متوسط تا شدید دریافتند که فعالیت جنسی در غالب آن‎‌ها کاهش یافته است (54%)، درحالی که (32%) بیماران افزایش میل نشان دادند، با این حال تقریبا همۀ آن‌ها نمرات پایین‌تری در عملکرد جنسی و کیفیت رابطه نشان دادند.

پیشبیی کننده‌ها و عوامل خطر در نقص عملکرد جنسی

متغیرهایی که بیشترین همبستگی را با اختلالات جنسی پس از TBI دارند جنس زن،شخص با سن بالاتر با شدت بیشتر آسیب ابتدایی، نشانه‌های افسردگی و مشارکت اجتماعی پایین‎‌تر هستند. به‌علاوه اختلال نعوظ ممکن است توسط عوامل روان‌شناختی و/یا بین فردی بدتر شده یا ادامه یابد. گولدین و همکاران دریافتند که میل برای و اهمیت عملکرد جنسی به جنبه‌های مختلف خستگی در میان بیماران دارای TBI مربوط است. در این مطالعه، زنان با TBI  به نسبت مردان کمتر به سکس علاقه‌نشان دادند و اهمیت کمتری برای سکس قائل بودند. این‌طور به نظر می‌رسد که برای مردان و زنان مبتلا به TBI به نسبت افراد بدون TBI، خستگی نقشی متفاوت در فعالیت جنسی بازی می کند. علاوه بر این خستگی شایع‌ترین دلیل برای تغییرات جنسی پس از TBI است (46%)، اعتماد به‌نفس پایین (33%)، درد (27%)، کاهش تحرک (26%)، احساس جذاب نبودن (24%).

آسیب‌شناسی نقص عملکرد جنسی در TBI

فیزیوپتولوژی و نوع اختلالات جنسی پس از TBI بسیار وابسته به ناحیۀ آسیب دیده مغز می باشد (جدول1 را ببینید.) شایع‌ترین SD گزارش‌شده درمیان مردان پس از TBI اختلال نعوظ و اختلال میل است. جالب است که در پژوهش‌ها بیان شده است که پارافیلیا نیز پس از آسیب مغزی رخ‌می‌دهد، غالبا پس از آسیب لب‌های پیشانی و بخش‌های دیانسفالون. از آن‌جایی که پارافیلیا به‌ندرت پس‌از 30 سالگی رخ‌می‌دهد، شروع پارافیلیای اکتسابی در افراد مسن‌تر غالبا با آسیب مغزی کانونی همراه است.

مشاورۀ جنسی پس‌از TBI

مونرو و همکاران گزارش‌کردند که بیماران دارای TBI خیلی‌کم نگرانی‌های جنسی‌اشان را با بالینگران درمیان می‌گذارند اما آن‌ها صحبت دربارۀ این مشکلات را مناسب می‌دانند. استاندارد طلایی خاصی برای ارزیابی عملکرد جنسی بیماران دارای TBI وجود ندارد اما: وجود گفت‌وگوی گروهی میان‌رشته‌ای که شامل مباحث زیستی-روان‌شناختی شود، می‌تواند بهترین رویکرد باشد. درهرحال، پزشکان ممکن است دشواری‌هایی در خصوص مشکلات جنسی بیماران دارای TBI داشته باشند، به دلیل دانش کم درخصوص ارتباط بیماری پزشکی و عملکرد جنسی و محدودیت‌های فرهنگی‌اجتماعی. این جنبه‌ها می‌توانند از صحبت‌کردن بیماران دربارۀ مشکلات جنسی‌اشان جلوگیری کنند.

عملکرد جنسی همسران/شریک‌عاطفی

همسران/شریک‌های عاطفی افراد دارای TBI با تغییرات معنادار (تغییرات هیجانی و رفتاری) درخصوص خودشان و شریکشان مواجه می‌شوند. اصلا تعجب‌آور نیست که رنج هیجانی در بخش قابل توجهی از همسران/شریک‌های عاطفی افراد دارای TBI به‌وجود می آید. تحقیقات قبلی کاهش عملکرد جنسی و نگرش منفی به رابطۀ جنسی را در‌میان شریک‌های عاطفی افراد مبتلا به TBI نشان داده‌اند. سندر این یافته‌ها را در نمونه‌ای بزرگ ( 255 نفر) تأیید کرد: 1- شریک‌های آن‌ها مشکلات اختصاصی در عملکرد شناخت/فانتسی جنسی، ارگاسم و رابطه داشتند 2- عملکرد جنسی همسران/شریک‌های عاطفی بسیار وابسته به عملکرد جنسی بیماران دارای TBI بود 3- عملکرد جنسی افراد مبتلا به TBI مهم‌ترین پیش‌بینی کنندۀ عملکرد جنسی شریک‌های آن‌هاست.

درمان نقص عملکرد جنسی

هم‌اکنون،داروهای موجود به طور قابل توجهی وضعیت بیماران مبتلا به SD را بهبود بخشیده اند. در هر حال، بسیاری از بیماران همچنان ممکن است از انتخاب‌های دارویی موجود سود نبرند، به دلیل عوارض جانبی آن‌ها، که ممکن است دلیل غالب قطع مصرف داروها باشد. در هرحال ما نباید اثربخشی درمان جانبی را فراموش کنیم، رضایت بیمار، نیازها و انتظارات از زندگی جنسی جنبه‌هایی هستند که باید به جهت بهبود کیفیت زندگی و پیش‌بینی خروجی درمان بهتر سنجیده شوند.